Τι είναι το μέλι;

Ο ορισμός του μελιού στον Κώδικα Τροφίμων και Ποτών:

Μέλι είναι η φυσική γλυκιά ουσία που παράγουν οι μέλισσες του είδους Apis mellifera από το νέκταρ των φυτών ή από εκκρίσεις ζώντων μερών φυτών ή εκκρίματα εντόμων απομυζούντων φυτά ευρισκόμενα πάνω στα ζώντα μέρη των φυτών, τα οποία οι μέλισσες συλλέγουν, μετατρέπουν αναμειγνύοντας με ειδικές ύλες του σώματός τους, αποθέτουν, αφυδατώνουν, εναποθηκεύουν και φυλάσσουν στις κηρήθρες της κυψέλης, προκειμένου να ωριμάσουν.

Αυτή η λεπτομερέστατη περιγραφή εγγυάται ότι το μέλι είναι ένα φυσικό προϊόν χωρίς καμιά επεξεργασία από τον άνθρωπο και το προφυλάσσει από οποιαδήποτε προσθήκη ή αφαίρεση.

Γιατί το μέλι είναι ένα ξεχωριστό τρόφιμο;

• είναι το μοναδικό τρόφιμο του ανθρώπου που παράγεται από έντομα που σήμερα εκτρέφονται για το σκοπό αυτό.
• είναι το μοναδικό τρόφιμο που δεν χαλάει, ίσα- ίσα συντηρεί άλλα τρόφιμα
• έχει σπουδαίες βιολογικές ιδιότητες που το καθιστούν κάτι περισσότερο από τρόφιμο και σήμερα (ξανά) βρίσκει και ιατρικές χρήσεις
• έχει ξεχωριστή συμβολική σημασία σε όλες τις θρησκείες του πλανήτη, ακόμα και στην ψυχανάλυση
• σύγχρονη ανθρωπολογική μελέτη προτείνει ότι η κατανάλωση μελιού από τους προγόνους του ανθρώπου επιτάχυνε την εξέλιξη του εγκεφάλου τους και οδήγησε στο σύγχρονο άνθρωπο.

Τι περιέχει το μέλι;

Το μέλι είναι πολύ απλά ένα πολύ πυκνό σιρόπι που όμως δεν περιέχει μόνο σάκχαρα (κάπου 80%) και λίγο νερό (13-23%)....

Εκτός από φρουκτόζη (38% κατά μέσο όρο), γλυκόζη (31 % κατά μέσο όρο) και νερό το μέλι περιέχει :

• Ολιγοσακχαρίτες (σπουδαία πρεβιοτικά)
• Προβιοτικά (λακτοβάκιλλοι)
• Ένζυμα και αμινοξέα
• Οργανικά οξέα
• Βιταμίνες Β, C
• Μέταλλα
• Πολυφαινόλες, φαινολικά οξέα, μονοτερπένια, βιοφλαβονοειδή (αντιμικροβιακά και αντιοξειδωτικά)
• Αντιμικροβιακέε ουσίεε (υπεροξείδιο του υδρογόνου, μεθυλγλυοξάλη, 3-φαινυλο- γαλακτικό οξύ)
• Αντικαρκινικές ουσίες (τριβουτυρίνη, τρι-υδροξυκετόνη ελληνικού θυμαρίσιου μελιού κλπ)
• ρ-κουμαρικό οξύ (ενεργοποιεί την αποτοξίνωση του οργανισμού ενεργοποιώντας τα γονίδια που εκφράζονται με τα ένζυμα του κυτοχρώματος Ρ450)

Περίπου 180 ουσίες έχουν βρεθεί στο μέλι και συνεχίζουμε να βρίσκουμε καινούργιες μιας και το μέλι «περιέχει τα φυτά» από τα οποία προέρχεται!

Ποιες είναι οι σπουδαιότερες ευεργετικές δράσεις του μελιού;

Αντιμικροβιακή δράση. Το μέλι χρησιμοποιείται σήμερα σε νοσοκομεία, σε τραύματα χειρουργικά και μη και σε εγκαύματα. Στα φαρμακεία πωλούνται επίδεσμοι εμποτισμένοι σε μέλι, παστίλιες και σιρόπια με μέλι και σκέτο μέλι σε βάζα. 

Φυσικά έχει αντιμικροβιακή δράση και εσωτερικά πχ, στο έλκος στομάχου που προκαλείται από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, σε αναπνευστικά νοσήματα κλπ.

Το μέλι χρησιμοποιεί έναν συνδυασμό «όπλων», όπως το υπεροξείδιο του υδρογόνου, την οξύτητα, την οσμωτική επίδραση, τις πολυφαινόλες, δικές του αντι- μικροβιακές ουσίες που το καθένα και όλα μαζί σκοτώνουν τα ενεργά βακτηριακά κύτταρα. Η οσμωτική επίδραση, η οποία είναι το αποτέλεσμα της υψηλής συγκέντρωσης σακχάρου στο μέλι, αντλεί το νερό από τα βακτηριακά κύτταρα, τα αφυδατώνει και τα σκοτώνει.

Επιπλέον, αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι το μέλι αναστέλλει το σχηματισμό βιομεμβρανών (μεγάλες δη-λαδή αποικίες βακτηρίων), που προκαλούν ασθένειες. Το μέλι μπορεί επίσης να αποδιοργανώσει την «αίσθηση απαρτίας» των βακτηρίων, μειώνοντας τη λοιμογόνο τους δύναμη και καθιστώντας τα πιο επιρρεπή στα συμβατικά αντιβιοτικά.

Μελέτες δείχνουν ότι προστατεύει από τον καρκίνο και έχει και άμεση αντικαρκινική δράση. Ελληνική Έρευνα από το Τμήμα Βιοχημείας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών εντόπισε μια χημική ένωση, την τριϋδρόξυκετόνη, παρούσα μόνο στο μέλι θυμαριού, που αυξάνει τις χημειοπροφυλακτικές ιδιότητές του, ειδικά κατά του καρκίνου του μαστού, της μήτρας και του προστάτη. Μέσω της πρεβιοτικής και προβιοτικής του δράσης προάγει την ωφέλιμη χλωρίδα στον πεπτικό μας σωλήνα, η καταστροφή της οποίας θεωρείται η βάση για πληθώρα ασθενειών. Έχει αντιφλεγμονώδη δράση. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Είναι εξαιρετικό αντιβηχικό, καλύτερο από τα συνήθη σιρόπια και χωρίς παρενέργειες. Πολλές ακόμη ευεργετικές δράσεις όπως τονωτική, καρδιοπροστατευτική, ηπατοπροστατευτική, υπακτική (βοηθά τη λειτουργία του εντέρου), επουλωτική ακόμα και καλλυντική!

Να τονίσουμε ότι για να ωφεληθούμε από το μέλι πρέπει να το τρώμε καθημερινά όπως τα φρούτα και τα λαχανικά. Μια φορά την εβδομάδα δεν αρκεί!

Είναι όλα τα μέλια ίδια;

Όχι. Ορισμένα συστατικά υπάρχουν μόνο σε ορισμένα είδη μελιού, οι αναλογίες των συστατικών δια-φέρουν και η γεύση και το άρωμα είναι χαρακτηριστικά για κάθε είδος μελιού ανάλογα τη βοτανική και γεωγραφική του προέλευση. Για παράδειγμα το θυμαρίσιο μέλι της Ελλάδας διαφέρει από το θυμαρίσιο της Ιταλίας.

Χονδρικά χωρίζουμε το μέλι σε δυο κατηγορίες:

• Μέλι ανθέων (από το νέκταρ των ανθέων και εξωανθικές εκκρίσεις)
• Μέλι μελιττωμάτων (από τιε εκκρίσεις εντόμων που τρέφονται από τα φυτά)

Τα πρώτα έχουν πιο λεπτό άρωμα και γεύση, τα δεύτερα έχουν περισσότερα θρεπτικά στοιχεία. Τα πρώτα κρυσταλλώνουν σε διάστημα ανάλογο του είδους από 1 μήνα ως 18 μήνες, τα δεύτερα δεν κρυσταλλώνουν.

Μια άλλη διαίρεση είναι μονοανθικά και πολυανθικά μέλια και φυσικά μίγματα ανθέων -μελιττωμάτων.

Τα αμιγή μέλια που παράγονται σε μεγαλύτερη ποσότητα στην Ελλάδα είναι το πεύκο, το έλατο και το έλατο βανίλια Μαινάλου που είναι προϊόν Π.Ο.Π., το θυμάρι, η καστανιά, η βελανιδιά, το ρείκι, η κουμαριά, η πορτοκαλιά, το βαμβάκι, ο ηλίανθος κ.α. σε μικρότερη ποσότητα.

Ποιο είναι το καλύτερο μέλι;

Το καλύτερο μέλι είναι αυτό που μας αρέσει!

Το καλύτερο μέλι είναι σχετικό, θα έλεγε ένας Αϊνστάιν της γευσιγνωσίας. Καλύτερο για ποιο πράγμα; Για να φαγωθεί σκέτο; Σε γαλλικό καφέ; Σε πράσινο τσάι; Στο βουτυρωμένο ψωμί; Τι ψωμί και τι βούτυρο, θα ρωτούσε ένας ειδικός της γαστριμαργίας. Και που να πάμε σε πιο ειδικές χρήσεις, όπως σε σάλτσες, μαρινάτες και ντρέσινγκ για σαλάτες, σε κρέατα, σε τυριά ή σε γλυκά, σε φρουτοσαλάτες ή να αρχίσουμε τους συνδυασμούς με ποτά...

Αφήνοντας τη γαστριμαργία στην άκρη, θα συμφωνήσουμε ότι κάθε μέλι είναι ωφέλιμο μιας και «περιέχει» το φυτό ή τα φυτά από τα οποία προήλθε. Ένας μελισσοθεραπευτής μπορεί να συστήσει διαφορετικό μέλι ανάλογα με την πάθηση. Αν όμως δεν έχουμε ιδιαίτερες ανάγκες, καλό είναι να τρώμε απ' όλα τα είδη ώστε να πάρουμε μεγαλύτερη ποικιλία ωφέλιμων συστατικών.

Πόσο μέλι να τρώω;

Τουλάχιστον δύο κουταλάκια του γλυκού καθημερινά. Εξαρτάται από τη διατροφή σας και το πόσο ασκείστε καθώς και από άλλους παράγοντες, π.χ. διαβήτης. Για να ωφεληθούμε πρέπει να είναι αθέρμαστο, όχι διαλυμένο μέσα σε καυτό τσάι ή ψημένο σε κέικ ή κουλουράκια.

Φτάνουν τα δύο κουταλάκια για να ωφεληθούμε; Απ' ότι φαίνεται ναι, αν τα τρώμε καθημερινά. Μάλιστα αντικαθιστώντας τη ζάχαρη με μέλι (παρέα πάντα με σωστή διατροφή και άσκηση) φαίνεται ότι προλαμβάνουμε το λεγόμενο μεταβολικό σύνδρομο, που είναι το προστάδιο του διαβήτη τύπου ΙΙ και των καρδιοπαθειών. Ακόμα, σε διαβητικούς βελτιώνονται οι γλυκαιμικοί και λιπιδικοί δείκτες.

Πώς όμως γίνεται αυτό; Λοιπόν η τελευταία άποψη είναι ότι μεγάλο ρόλο παίζουν τα μικρόβια του εντέρου μας! Η σωστή διατροφή ευνοεί τον πολλαπλασιασμό των ωφέλιμων μικροβίων, όπως οι λακτοβάκιλλοι (Lac-tobacillus και Bifidobacteria), που βοηθούν στη σωστή απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών από το έντερο ενώ αντίθετα μειώνουν τα παθογόνα. Λάθος διατροφή αυξάνει τους μύκητες ή άλλα παθογόνα και έτσι αρχίζουν διάφορα προβλήματα στο μεταβολισμό. Τα καλά μικρόβια τα λέμε και προβιοτικά (υπέρμαχους της ζωής). Τα φαγητό που τα δυναμώνει το λέμε πρεβιοτικό. Λοιπόν το μέλι είναι πρεβιοτικό διότι περιέχει φρουκτο- ολογοσακχαρίτες. Αν το φάμε πολύ φρέσκο, μέρες μετά τον τρύγο, έχει και προβιοτικά.

Επίσης, πρόσφατη έρευνα με επικεφαλής την κ. Ευαγγελία Χαρμανδάρη, Αν. Καθηγήτρια Παιδιατρικής και Εφηβικής Ενδοκρινολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Υπεύθυνη του Τμήματος Εν- δοκρινολογίας, Μεταβολισμού τηs Α' Παιδιατρικής Κλι- νικής του Νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία», έδειξε ότι η καθημερινή κατανάλωση μελιού ίσως να καθυστερεί ή να προλαμβάνει την ανάπτυξη της αντίστασης στην ινσουλίνη, τη διαταραχή τηs ανοχής στη γλυκόζη και την ανάπτυξη σακχαρώδους διαβήτη τύπου II σε παχύσαρκα κορίτσια.

Και αν είμαι διαβητικός;

Συζητήστε το κατ' αρχάς με το γιατρό σαs. Σύγχρονες μελέτες υποστηρίζουν ότι το μέλι βοηθάει να βελτιωθεί το γλυκαιμικό και λιπιδαιμικό προφίλ των διαβητικών και θεωρείται ότι ακόμα και οι διαβητικοί μπορούν να φάνε 2 κουταλάκια την ημέρα, παρέα με σύνθετους υδατάνθρακες όπως μια φέτα ψωμί ολικής άλεσης ή με άπαχο γιαούρτι και δημητριακά ολικής άλεσης.

Ποιοι δεν μπορούν να τρώνε μέλι;

Παιδιά μικρότερα του ενός έτους και όσοι έχουν αλλεργία στο μέλι.

Παχαίνει το μέλι;

Το μέλι είναι κυρίως  υδατάνθρακες και φυσικά έχει θερμίδες. Αν προσέχετε το βάρος σας δεν πρέπει να τρώτε πάρα πολύ. Ωστόσο επειδή το μέλι ικανοποιεί την ανάγκη μας για γλυκό, παρέχοντας πολύ λιγότερες θερμίδες από ίση ποσότητα πχ σοκολάτας ή άλλου γλυκού με λιπαρά εκτός από υδατάνθρακες, προτείνεται σε όλες τις δίαιτες αδυνατίσματος. Μην ξεχνάμε ότι, εκτός από το να ικανοποιεί την ανάγκη για γλυκό, το μέλι μας δίνει σημαντικά θρεπτικά συστατικά και κάνει καλό στην υγεία μας.

Σε τι διαφέρει το μέλι από τη ζάχαρη;

Το μέλι είναι φυσικό προϊόν εντελώς ανεπεξέργαστο, ενώ η ζάχαρη είναι βιομηχανικό προϊόν επεξεργασίας των ζαχαρότευτλων ή των ζαχαροκάλαμων. Η ζάχαρη δίνει μόνο ενέργεια (θερμίδες) ενώ το μέλι δίνει εκτός από ενέργεια ένα πλήθος θρεπτικών ουσιών.

Το μέλι αποτελείται κυρίως από τους μονοσακχαρίτες φρουκτόζη και γλυκόζη. Η κοινή ζάχαρη, επίσης αποτελείται από φρουκτόζη και γλυκόζη αλλά ενωμένες σε ένα μόριο, γι’ αυτό λέμε ότι είναι δισακχαρίτης. Η διαφορά είναι ότι, μετά την πέψη, οι μονοσακχαρίτες του μελιού μπαίνουν στο αίμα σε δύο στάδια και λιγότερο μαζικά απ' ότι της ζάχαρης, και δε διεγείρουν μια μεγάλη κι απότομη έκκριση ινσουλίνης. Μια μαζική είσοδοε γλυκόζης στο αίμα (μετά από ένα ωραίο γλυκό) προκαλεί μαζική έκκριση ινσουλίνης και υπογλυκαιμία οπότε σε λίγο πεινάς ξανά. Αντίθετα με μια κουταλιά μέλι νιώθει και ενέργεια και δεν πεινάς σύντομα.

Το μέλι έχει γενικά χαμηλότερο γλυκαιμικό δείκτη και γλυκαιμικό φορτίο από τη ζάχαρη, τόσο πιο χαμηλό όσο περισσότερη φρουκτόζη και λιγότερη γλυκόζη περιέχει.

Γιατί να προτιμάω το ελληνικό μέλι;

Πολύ απλά γιατί η ποικιλία φυτών που έχει η Ελλάδα είναι μοναδική και σε συνδυασμό με το ξηροθερμικό μας κλίμα δίνει μέλια πυκνά πλούσια σε άρωμα και γεύση! Γιατί συλλέγεται κατά 90% σε άγρια οικοσυστήματα κι όχι σε καλλιεργούμενα φυτά. Γιατί η Ελλάδα δεν έχει γενετικά τροποποιημένα φυτά. Τέλος, γιατί έτσι στηρίζετε το εισόδημα των Ελλήνων μελισσοκόμων και την ελληνική οικονομία.

Πώς ξεχωρίζω το μέλι;

Υπάρχουν διαφόρων ειδών νοθείες του μελιού. Μια πολύ απλή είναι να πουλιέται ένα είδος ως κάτι άλλο, π.χ. ένα ανθόμελο για θυμαρίσιο ή ένα εισαγόμενο για ελληνικό. Στη συνέχεια υπάρχουν νοθείες με ισογλυκόζη, γλυκόζη και άλλες γλυκαντικές ύλες, σε ποικίλα ποσοστά που φτάνουν ως το 100%... Τα κακά νέα είναι ότι δεν μπορούμε πάντα να το ξεχωρίσουμε οργανοληπτικά, με την όσφρηση και τη γεύση και την παρατήρηση.

Γενικά, το μέλι, στους 20°C , πρέπει να ρέει απ' το μαχαίρι σε «κλωστή» χωρίς να σχηματίζει χωριστές στα- γόνες. Πέφτοντας σχηματίζει ευδιάκριτα στρώματα που ενώνονται σχετικά γρήγορα. Στο βάζο είναι διαυγές χωρίς διαστρωμάτωση. Ανάλογα με το είδος του κρυσταλλώνει σε μερικές ημέρες έως μερικά χρόνια. Η ταχύτητα κρυστάλλωσης εξαρτάται από την περιεκτικότητά του σε γλυκόζη και νερό καθώς και το καλό φιλτράρισμα (τα μικρά κομματάκια κεριού αποτελούν πυρήνες κρυστάλλωσης) και δεν αποτελεί ένδειξη για το αν είναι ή όχι νοθευμένο ένα μέλι.

Η συμβουλή της Ομοσπονδίας Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδος είναι να μην αγοράζετε ποτέ από πλανόδιους που ισχυρίζονται ότι είναι μελισσοκόμοι.

Οι Έλληνες μελισσοκόμοι είναι περήφανοι για το προϊόν τους και έχουν πάντα τα στοιχεία τους επάνω στο βάζο, όπως απαιτεί και η νομοθεσία. Αν δεν γνωρίζετε μελισσοκόμο, υπάρχουν σε όλα τα καταστήματα τροφίμων συσκευασμένα μέλια από τους μελισσοκομικούς συνεταιρισμούς και τους τυποποιητές μελιού, των οποίων το μέλι τυποποιείται σύμφωνα με τη νομοθεσία και ελέγχεται.

Και δοκιμάστε μέλι! Γνωρίστε και μάθετε τις γεύσεις των ελληνικών μελιών σε κάθε ευκαιρία! Αξίζει να το ψάξετε γιατί τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει το μέλι!

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ